Πάτρα 13 Φεβρουαρίου 2019
Της κ. Αθηνάς Τραχήλη, Προέδρου του Πανελληνίου Κτηνιατρικού Συλλόγου*
Όλα αυτά τα χρόνια αρχικά ως φοιτήτρια, ως επαγγελματίας κτηνίατρος στον τομέα των παραγωγικών ζώων αργότερα, Πρόεδρος του Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συλλόγου, γυναίκα που ασχολούμαι με την πολιτική, μη εγκαταλείποντας την επιστήμη και τη δουλειά μου νιώθω, βιώνω πραγματικά τη δυσκολία αποδοχής και την απαξίωση αρκετές φορές από άνδρες συναδέλφους ή συνομιλητές.
To 1903 η Μαρί Κιουρί, γίνεται η πρώτη γυναίκα που πήρε Νόμπελ Φυσικής, ενώ το 1911 παίρνει το Νόμπελ Χημείας. Πρόκειται για τον πρώτο άνθρωπο που πήρε δύο Νόμπελ και το μοναδικό που έχει Νόμπελ σε διαφορετικές επιστήμες. Είναι η πρώτη γυναίκα που πήρε έδρα σε πανεπιστήμιο της Γαλλίας και η πρώτη γυναίκα που έδωσε διάλεξη στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.
Με τα χρήματα που έλαβε ως βραβείο έστησε 250 ακτινολογικούς θαλάμους στα πολεμικά μέτωπα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και εφοδίασε νοσοκομεία με συσκευές ακτινών Χ. Τι δεν έκανε η Γαλλική Ακαδημία μετά τη βράβευσή της; Δεν την έκανε μέλος της. Τι έκανε ο γαλλικός Τύπος όταν ανακοινώθηκε η βράβευσή της; «Ξέχασε» να αναφέρει την είδηση.
Πρόσφατα ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πίζα και ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Χημικής Φυσικής και Βιοφυσικής, Αλεσάντρο Στρούμια, μίλησε μπροστά σε γυναικείο κοινό σχετικά με τη θέση των γυναικών ερευνητριών στον χώρο της Φυσικής.
Η ομιλία του πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μιας ημερίδας που έλαβε χώρο στο CERN και εκεί ανέφερε ότι η φυσική «επινοήθηκε και θεμελιώθηκε από άνδρες». Ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι οι άνδρες είναι πετυχημένοι γιατί προσπαθούν περισσότερο από τις γυναίκες, ενώ δεν παρέλειψε να πει ότι οι γυναίκες παίρνουν μεγαλύτερες χρηματοδοτήσεις από τους άνδρες και προωθούνται αδίκως σε θέσεις εξουσίας. Τέλος, σημείωσε ότι η «Φυσική δεν είναι σεξιστική εναντίον των γυναικών, όμως η αλήθεια δεν μετράει στη συγκεκριμένη περίπτωση επειδή είναι μέρος μιας πολιτικής μάχης που έρχεται απέξω». Μετά τον θόρυβο που προκλήθηκε το CERN απέσυρε τις δηλώσεις του Στρούμια από την ιστοσελίδα του.
Το Ινστιτούτο Στατιστικής της UNESCO (UIS) δημοσίευσε τον περασμένο Ιούνιο αναλυτικά τα δεδομένα σχετικά με τα ποσοστά ανδρών και γυναικών στον χώρο της έρευνας.
Η παρουσία των γυναικών στην έρευνα περιορίζεται παγκοσμίως στο 28,8%. Πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι γυναίκες στα πεδία του STEM (Φυσικές Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) δημοσιεύουν λιγότερο, πληρώνονται λιγότερο για την έρευνά τους και δεν εξελίσσονται όσο οι άνδρες στην καριέρα τους.
Έχει περάσει, λοιπόν, πάνω από ένας αιώνας από τη βράβευση της Μαρί Κιουρί και βλέπουμε ξεκάθαρα ότι οι νοοτροπίες όχι μόνο δεν έχουν αλλάξει, αλλά είναι βαθιά ριζωμένες στη σύγχρονη κοινωνία, τόσο όσο μπορούν να επιτρέπουν από σχόλια τύπου «γυναίκα πράμα τι ασχολείσαι με γράμματα» μέχρι δηλώσεις αντίστοιχες με αυτές του Στρούμια.
Είναι κοινά παραδεκτό ότι ο μικρός αριθμός ενασχόλησης των γυναικών με την έρευνα και την επιστήμη δεν έχει να κάνει με την έλλειψη ενδιαφέροντος από πλευράς τους, αλλά με την κυρίαρχη σεξιστική αντίληψη της κοινωνίας που θέλει τις γυναίκες είτε να αδυνατούν είτε να μην πρέπει να ασχοληθούν με την επιστήμη, δίνοντας τους έναν ρόλο που παλαιότερο αντιστοιχούσε στη μητέρα-νοικοκυρά, σήμερα στην εργαζόμενη μητέρα-νοικοκυρά κ.ο.κ. Και δεν είναι τυχαίο ότι η αντίληψη αυτή διαπερνά και την ίδια τη γυναίκα που είτε διστάζει να πάρει τη «μειοψηφική» επιλογή είτε προκειμένου να ανταπεξέλθει σε έναν αυστηρά ανδροκρατούμενο χώρο υιοθετεί συμπεριφορές και προφίλ της υπεργυναίκας/superwoman που μπορεί να κάνει πολλά ταυτόχρονα, να είναι τέλεια και κανείς να μην της πει κάτι…
Θα ήταν, όμως, ανακριβές να πει κανείς ότι από την εποχή της Υπατίας, της Μαντάμ Κιουρί και της Μαρία Μοντεσόρι μέχρι σήμερα δεν άλλαξε τίποτα. Η απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 22 Δεκεμβρίου 2015 να τιμάται κάθε χρόνο στις 11 Φεβρουαρίου η διεθνής ημέρα των γυναικών στην επιστήμη έχει ως σκοπό να «επισημάνει πως η γεφύρωση του χάσματος των φύλων στην επιστήμη είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης και την εκπλήρωση της υπόσχεσης της Ατζέντας του 2030, “να μην μείνει κανείς πίσω”».
Οι γυναίκες πια καταλαμβάνουν καίριες θέσεις σε όλους τους τομείς της επιστήμης, της έρευνας και της τεχνολογίας. Και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά.
Ο λόγος, όμως, που δεν απαριθμώ αντίστοιχες περιπτώσεις είναι γιατί έστω και έτσι, νιώθω ότι προσπαθούμε να αποδείξουμε τα αυτονόητα. Ότι δεν είναι το φύλο αυτό που καθορίζει την απόδοση κάποιου στην εργασία του. Ας μην, λοιπόν, χαιρόμαστε με τις τόσες γυναίκες, αλλά ας ζητάμε να πάψει πια αυτός ο διαχωρισμός θεσμικά και ουσιαστικά.
Ο κόσμος χρειάζεται την επιστήμη και η επιστήμη τις γυναίκες.
*Το κείμενο αυτό αποτελεί παρέμβαση της κ. Αθηνάς Τραχήλη στην εκδήλωση για την Διεθνή Ημέρα των Γυναικών στις Επιστήμες που διοργάνωσε την Τρίτη το Τμήμα Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στην Καρδίτσα. Η κ. Τραχήλη συμμετείχε μέσω Skype στη συζήτηση ύστερα από πρόσκληση του Καθηγητή κ. Γιώργου Φθενάκη.